JAK POMÓC DZIECKU Z WADĄ WYMOWY?
Jednym z ważnych zadań przygotowania dziecka do szkoły jest kształtowanie jego prawidłowej mowy, gdyż to ona decyduje o rozwoju umysłowym, emocjonalnym i społecznym dziecka. Często dziecko z wadą wymowy unika odpowiedzi, aby nie narazić się na uwagi ze strony nauczyciela i kpiny ze strony kolegów.
Wadliwa wymowa może powodować również błędy w pisaniu, co może zniechęcać dziecko do nauki, obniżać jego samoocenę. Dzieci te mają problemy z nawiązaniem kontaktów z rówieśnikami. Dlatego tak ważne jest zapobieganie zaburzeniom wymowy oraz likwidowanie ich, zanim dziecko pójdzie do szkoły.
Duży wpływ na rozwój mowy dziecka mają rodzice. Mówiąc do dziecka dostarczają mu wzorców prawidłowej wymowy, wzbogacają zasób słownictwa oraz kształtują słuch fonematyczny. Wszystko to odbywa się przez naśladownictwo.
Obok rodziców znaczną rolę w procesie kształtowania prawidłowej mowy odgrywają nauczyciele, zwłaszcza w przedszkolu i klasach początkowych. To w okresie przedszkolnym powinno się szczególnie dbać o rozwój mowy dziecka oraz korygować wszelkie jego nieprawidłowości i zaburzenia.
Dziecko kończące edukację przedszkolną powinno wymawiać wszystkie głoski prawidłowo. Zdarza się jednak, że rozwój mowy bywa opóźniony. Zaburzenie to przejawia się nieumiejętnością wymawiania głosek: sz, ż, cz, dż, k, g, r oraz głosek dźwięcznych. Spółgłoski te zastępowane są przez łatwiejsze do wymówienia głoski bądź wymawiane nieprawidłowo. By pomóc dzieciom mającym problemy z wymową, nauczyciele pracujący z dziećmi uwzględniają ćwiczenia usprawniające narządy mowy oraz ćwiczenia doskonalące słuch fonematyczny. Ćwiczenia te ułatwiają dzieciom różnicowanie dźwięków z otoczenia oraz przygotowują słuch dziecka do odbierania i różnicowania dźwięków mowy.
Przykładowe ćwiczenia poprawiające sprawność narządów mowy:
Ćwiczenia języka:
- dotykanie końcem języka kącików rozchylonych ust,
- wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej,
- dotykanie czubkiem języka na zmianę górnych zębów, a następnie górnej wargi przy maksymalnym opuszczeniu szczęki dolnej,
- oblizywanie warg ze stopniowym zwiększeniem wielkości ich otwarcia, potem zaś ze stopniowym zwiększeniem średnicy ruchów języka,
- dotykanie „zaostrzonym” przodem języka różnych punktów na podniebieniu twardym.
Ćwiczenia pionizacji języka:
- klaskanie językiem – zabawa w konika,
- wypychanie językiem policzków – udawanie ssania cukierka,
- dotykanie czubkiem języka różnych punktów jamy ustnej (górnych i dolnych zębów, dziąseł, podniebienia),
- masowanie czubkiem języka podniebienia i dziąseł.
Ćwiczenia warg:
- szerokie otwieranie i zamykanie ust, wysuwanie warg do przodu (jak przy „u”), rozchylenie warg jak przy „e”,
- zasłanianie dolną wargą dolnych zębów, górną – górnych zębów,
- dmuchanie przez złączone wargi lekko wysunięte do przodu; parskanie, cmokanie.
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie:
- wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej (język spoczywa na dnie jamy ustnej),
- klaskanie z wysuniętym językiem,
- chrapanie na wdechu i wydechu.
Ćwiczenia szczęki dolnej:
- chwytanie dolnymi zębami górnej wargi,
- opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej; wymawianie szerokiego ‘a” i przechodzenie na wymawianie „a” połączonego z głoską „s”,
- ruch szczęki dolnej w prawo i lewo z wyraźnym zaznaczeniem pozycji środkowej – wychylenie w prawo, powrót do pozycji środkowej, wychylenie w lewo, powrót do pozycji środkowej.
Literatura:
Demel D, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WSiP
Antos D, Demelowa G, Styczek I, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, WSiP
Chmielewska E, Zabawy logopedyczne i nie tylko - poradnik dla nauczycieli i rodziców MAC S.A.
Kozłowska K, Pomagajmy dzieciom z zaburzeniami mowy, ZPN
Młynarska M, Smereka T, „Psychostymulacja metoda kształtowania i rozwoju mowy oraz myślenia”, WSiP
Oto przykłady zabaw logopedycznych do wykorzystania w domu:
- Poznajemy zwierzęta.
Do przeprowadzenia ćwiczenia potrzebne będą figurki zwierząt: kota, świnki, konia i krowy oraz odpowiadające im rysunki.
Informujemy dziecko, że dojechaliśmy na wieś i zaraz spotkamy zwierzęta. Demonstrujemy dziecku figurki zwierząt pozwalając, aby się z nimi zapoznało i krótko charakteryzujemy zwierzęta:
Kotek łapie myszy i lubi mleczko.
Krowa daje mleko.
Koń pracuje w polu.
Świnia mieszka w chlewiku i wszystko lubi jeść.
Proponujemy dziecku zabawę w naśladowanie zwierząt:
Pijemy mleczko z miseczki, tak jak kotek i oblizujemy się. ( Miseczką mogą być złożone przez nas dłonie.)
Żujemy trawę tak jak krowa.
Parskamy tak jak konik.
Robimy z ust ryjek świnki i chrząkamy.
W celu kontroli poprawności wykonywania ćwiczenia możemy dać dziecku lusterko i poprosić by starało się nas naśladować jak najdokładniej.
- Tańczące węże.
Do dmuchania można wykonać papierowe węże zawieszone na nitce. Dziecko dmucha na nie delikatnie ciągłym strumieniem powietrza, tak, aby zaczęły „tańczyć” (obracając się w kółko). Następnie dziecko rysuje ręką w powietrzu węża, wymawiając na jednym wydechu długie s (sss).
- Śmiechy i śmieszki.
Rodzic mówi: wyobraź sobie, że jesteś w cyrku. Klaun przedstawia śmieszną sztuczkę. Posłuchaj uważnie jak ja się z niego śmieję i spróbuj naśladować mój śmiech (nauczyciel zmienia głos i śmieje się nisko ho, ho, ho , wysoko hi, hi ,hi, cicho hu, hu, hu, głośno ha, ha, ha, wolno he, he, he, szybko hy, hy, hy).
- Zabawa w osiołka:
Czy słyszałeś, jak woła osiołek? Osioł woła u - i bardzo głośno otwiera
pyszczek i pokazuje wszystkie zęby. Należy doprowadzić do wielokrotnej fonacji u - i.
- Zabawa z piłeczkami:
Dmuchanie piłeczek od mety do mety, od jednego końca stołu do drugiego.
- Zabawa ze słomkami i wycinankami:
Wycięte elementy jakiegoś obrazka dziecko przekłada na właściwe miejsce za pomocą wsysania powietrza przez słomkę.
Wycięte uprzednio obrazki - świeczki dziecko przyczepia do obrazku choinki za pomocą słomki.
- Zabawa w pieska (ćwiczenie języka):
Czy widziałeś jak się oblizuje pies, gdy zje coś smacznego? Pies wyciąga język do góry w środkowym punkcie górnej wargi i prowadzi go po wardze w bok - raz w prawo, raz w lewo - na przemian.
- Śmiecholandia
Dzieci nabierają przez otwartą buzię dużo powietrza i na jednym wydechu jak najdłużej naśladują śmiech męski-rubaszny; kobiety- jasny; chłopięcy- wesoły, hałaśliwy; dziewczęcy- piskliwy; staruszki.
Śmiecholandia
W Śmiecholandii, państwie małym,
słynnym w świecie prawie całym,
ludzie śmieją się tu wszyscy,
obcy, krewni, inni bliscy.
Śmieją się panowie w kapeluszach na głowie: ho ho ho.
Śmieją się panie grube jak banie: ha ha ha.
Śmieją się chłopcy mali bigbitowcy: ha ha ha.
Śmieją się dziewczynki piękne jak malinki: hi hi hi.
Śmieje się staruszka wprost do twego uszka: he he he.
Wszędzie słychać śmiech wesoły,
w sklepie, w biurze, wokół szkoły,
w banku, w barze i w taksówce,
w kinie, w szkole, na klasówce.
Śmieją się panowie…
Śmiech rozlega się wokoło,
wszędzie w kraju jest wesoło,
tak się głośno śmieją wszyscy,
krewni dalsi oraz bliscy.
Śmieją się panowie…
W Śmiecholandii tak dzień cały,
różne śmiechy rozbrzmiewały,
ludzie tu weseli byli,
wciąż ze śmiechem sobie żyli.
Śmieją się panowie…
Zabawa stymulująca rozwój mowy:
"Przygoda w lesie"
Pod lasem w małych chatce, mieszkała mama z ośmiorgiem dzieci, nazywały się:
A< O < E< U< I< Y< Ą< Ę.
Pewnego razu dzieci poszły na grzyby do lasu, ale nie zabrały ze sobą ani
zegarka, ani kompasu – więc zgubiły się i zaczęły rozpaczać: ECH, ECH, ECH,
ECH.
Ale mama nie traciła nadziei na odnalezienie swoich dzieci, wołała je wiec
głośno: A-O, E-U, I-Y, Ą-Ę.
Niebawem Dzieci się odnalazły i w rodzinie zapanowała wielka radość: OCH,
OCH, OCH.
Cieszyły się wszystkie zwierzątka w gospodarstwie:
- kotek, który mruczał – MIAŁ, MIAŁ, MIAŁ, MIAŁ
- piesek, który szczekał – HAU, HAU, HAU, HAU
- koza, która meczała – ME, ME, ME, ME
- krowa, która muczała – MU, MU, MU, MU
- koń, który rżał – IHA-IHA, IHA-IHA
Mama ugotował pyszną kolację, przy której pomogły jej dzieci: CIACH, CIACH,
CIACH, MACH, MACH, MACH – MNIAM, MNIAM, MNIAM.
Po skończonej kolacji i leśnych przygodach, dzieci szeroko ziewnęły i
szybciutko zasnęły: AAAAAAAAAAAAAAAA – CHA PSI, CHA PSI, CHA PSI.
